Δημοσιεύθηκε στις : [ 23-04-2018 ]
(Μειώσεις φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, εξαρτώμενα (προστατευόμενα) μέλη τους και πως φορολογείται το τυχόν εισόδημά τους)
Επειδή έφτασε η ώρα που οι φορολογούμενοι Φυσικά πρόσωπα θα κληθούν να υποβάλλουν την φορολογική τους δήλωση για τα εισοδήματα που απέκτησαν το φορολογικό έτος 2017, πρέπει να γνωρίζουν ότι μόνο ορισμένοι από αυτούς (μισθωτοί, συνταξιούχοι και αυτοί που αποκτούν εισόδημα από αγροτική δραστηριότητα) έχουν τις μειώσεις φόρου που έχουν απομείνει (άρθρα 16 και 29 του Κ.Φ.Ε.) από τον αναλογούντα φόρο της κλίμακας του άρθρου 15 του ν.4172/2013).
Ειδικότερα και σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 1 και 2 του άρθρου 16 του ν. 4172/2013 για το φορολογικό έτος 2017 ορίζεται ότι ο φόρος που προκύπτει κατά την εφαρμογή του άρθρου 15 μειώνεται κατά το ποσό των 1.900 ευρώ για το φορολογούμενο χωρίς εξαρτώμενα τέκνα, όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 11, όταν το φορολογητέο εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις δεν υπερβαίνει το ποσό 20.000 ευρώ. Η μείωση του φόρου ανέρχεται σε 1.950 ευρώ για το φορολογούμενο με 1 εξαρτώμενο τέκνο, σε 2.000 ευρώ για 2 εξαρτώμενα τέκνα και σε 2.100 ευρώ για 3 εξαρτώμενα τέκνα και άνω. Εάν το ποσό του φόρου είναι μικρότερο των ποσών αυτών, η μείωση του φόρου περιορίζεται στο ποσό του αναλογούντος φόρου. Για φορολογητέο εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες και συντάξεις, το οποίο υπερβαίνει το ποσό των 20.000 ευρώ, το ποσό της μείωσης μειώνεται κατά 10 ευρώ ανά 1.000 ευρώ του φορολογητέου εισοδήματος από μισθούς και συντάξεις.
Εκτός των ανωτέρω μειώσεων όλοι οι φορολογούμενοι και τα εξαρτώμενα μέλη τους έχουν και υπό προϋποθέσεις τις ελάχιστες πρόσθετες μειώσεις (200 ευρώ) του άρθρου 17 του Κ.Φ.Ε. (πρόσωπα με τουλάχιστον 67% αναπηρία, ανάπηροι αξιωματικοί και οπλίτες, είναι θύματα πολέμου ή τρομοκρατικών ενεργειών, ανάπηροι ή θύματα εθνικής αντίστασης ή εμφυλίου πολέμου κ.λπ).
Επισημαίνεται πλέον ότι οι μειώσεις για ιατρικές δαπάνες αποτελούν παρελθόν για όλους τους φορολογούμενους από το φορολογικό έτος 2017 (το άρθρο 18 του Κ.Φ.Ε.καταργήθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 69 του ν. 4472/2017) και επιπλέον υφίσταται υπό προϋποθέσεις και η μείωση του φόρου ποσοστού 10% επί των ποσών δωρεών μεγαλύτερων των 100 ευρώ (άρθρο 19 Κ.Φ.Ε.).
Το ύψος των ανωτέρω μειώσεων του φόρου που έχουν απομείνει για τον φορολογούμενο συσχετίζεται με τον αριθμό των εξαρτώμενων μελών της οικογενείας του. Συνεπώς θα πρέπει να γνωρίζουν τι θεωρείται από το νόμο εξαρτώμενο (προστατευόμενο) μέλος και τις σχετικές υποχρεώσεις τους στις περιπτώσεις που εμπίπτουν ή δεν εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία.
1. Ποια πρόσωπα θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη από τον φορολογούμενο
Σύμφωνα με τις διατάξεις των παρ. 1, 2, και 3 του άρθρου 11 του ισχύοντος Κ.Φ.Ε. (ν.4172/2013), ως εξαρτώμενα (προστατευόμενα) μέλη από τον φορολογούμενο θεωρούνται:
α) Ο ή η σύζυγος, εφόσον δεν έχει δικό του φορολογητέο εισόδημα από οποιασδήποτε πηγή.
β) – Τα ανήλικα άγαμα τέκνα έως 18 ετών, εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημα τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ. Ανήλικα άγαμα τέκνα είναι αυτά που δεν έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους, ανεξάρτητα από το εάν οι γονείς τους έχουν τελέσει γάμο ή άν είναι εξώγαμα που νομοποιήθηκαν ή αναγνωρίσθηκαν ή αν έχουν υιοθετηθεί από αυτούς. Όταν οι σύζυγοι βρίσκονται σε διάσταση τα τέκνα βαρύνουν το σύζυγο με τον οποίο συνοικούν. Επίσης, όταν οι σύζυγοι είναι διαζευγμένοι και με δικαστική απόφαση έχει ανατεθεί η γονική μέριμνα σε ένα γονέα, τα τέκνα βαρύνουν το σύζυγο στον οποίο ανατέθηκε η γονική μέριμνα. Τα τέκνα που έχει αναλάβει ο φορολογούμενος με αναδοχή δεν τον βαρύνουν.
– Τα ενήλικα άγαμα τέκνα έως 25 ετών που φοιτούν σε σχολές ή σχολεία ή ινστιτούτα επαγγελματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης της ημεδαπής ή αλλοδαπής, εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημα τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ. Το τέκνο κατά την διάρκεια της προσωρινής απομάκρυνσης από την πατρική οικία, λόγω σπουδών, θεωρείται ότι συνοικεί με τους γονείς του. Τα ίδια ισχύουν και για τα ενήλικα άγαμα τέκνα έως 25 ετών που σπουδάζουν σε στρατιωτικές σχολές (Ευελπίδων, Ικάρων, Ναυτικών Δοκίμων κ.λπ) ή σε αναγνωρισμένες μεταπτυχιακές σχολές του εξωτερικού (σχετ. έγγ. 1025261/377/2016) ή σε ιδιωτικά λύκεια, ή σε ιδιωτικές σχολές αναγνωρισμένες από το κράτος ή σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ. Επιπροσθέτως τα τέκνα που σπουδάζουν και είναι διαζευγμένα θεωρείται ότι δεν βαρύνουν τον φορολογούμενο, έστω και αν συνοικούν μαζί του, δεδομένου ότι θεωρείται (φορολογικά) με το γάμο τους αποχωρίστηκαν από την πατρική οικογένεια (ΕΔΥΟ ΠΟΛ.19/1985).
– Τα ενήλικα άγαμα τέκνα έως 25 ετών και είναι εγγεγραμμένα στα μητρώα ανέργων του Ο.Α.Ε.Δ. ή υπηρετούν τη στρατιωτική θητεία τους, εφόσον το ετήσιο φορολογητέο εισόδημα τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ και συνοικούν με το φορολογούμενο. Δεν θεωρούνται στρατευμένοι όσοι έχουν υπηρετήσει την στρατιωτική τους θητεία και καλούνται ως έφεδροι για μετεκπαίδευση στις ένοπλες δυνάμεις (ΕΔΥΟ ΠΟΛ.1044/14.2.1989).
γ) – Τα τέκνα του φορολογούμενου που είναι άγαμα, διαζευγμένα ή τελούν σε κατάσταση χηρείας, εφόσον παρουσιάζουν ποσοστό νοητικής ή σωματικής αναπηρίας τουλάχιστον 67% και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 6.000 ευρώ.
– Οι αδελφοί και αδελφές των δύο συζύγων, που είναι άγαμοι, διαζευγμένοι ή τελούν σε κατάσταση χηρείας, εφόσον παρουσιάζουν ποσοστό νοητικής ή σωματικής αναπηρίας τουλάχιστον 67% και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημα τους δεν υπερβαίνει το ποσό των 6.000 ευρώ.
Επισημαίνεται ότι τα άγαμα ανάπηρα τέκνα και οι άγαμοι αδελφοί/αδελφές των δύο συζύγων της εν λόγω περίπτωσης, που φιλοξενούνται ως τρόφιμοι σε ιδρύματα και δεν συνοικούν με τους γονείς, δεν θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη και ο γονέας δεν δικαιούται ουδεμία φορολογική ελάφρυνση.
δ) Οι ανιόντες και των δύο συζύγων που είναι οι γονείς, παππούδες, γιαγιάδες, προπάπποι, προγιαγιάδες, μητριές, πατριοί, εφόσον συνοικούν μαζί τους και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ. Δεν περιλαμβάνονται οι ανιόντες του αποβιώσαντος συζύγου (ΕΔΥΟ ΠΟΛ.1044/14.2.1989).
ε) Τα ανήλικα ορφανά από πατέρα και μητέρα που έχουν έως τρίτου βαθμού ( εξ αίματος και εξ αγχιστείας) συγγένεια με το φορολογούμενο ή τον/τη σύζυγο, εφόσον συνοικούν με το φορολογούμενο και το ετήσιο φορολογητέο εισόδημά τους δεν υπερβαίνει τις 3.000 ευρώ. Πρόκειται για τα άγαμα ανήλικα αδέλφια, άγαμους ανήλικους εγγονούς / εγγονές και τα άγαμα ανήλικα ανίψια / ανιψιές.
Επισημαίνεται ότι για τον υπολογισμό του ετήσιου φορολογητέου εισοδήματος των ανωτέρω περιπτώσεων δεν λαμβάνονται υπόψη η διατροφή που καταβάλλεται στο ανήλικο τέκνο με δικαστική απόφαση ή με συμβολαιογραφική πράξη ή με ιδιωτικό έγγραφο και το εξωϊδρυματικό επίδομα ή προνοιακά επιδόματα αναπηρίας που χορηγούνται από το κράτος.
2. Πως φορολογείται το εισόδημα των ανήλικων τέκνων
Σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 4 του άρθρου 11 του ν.4172/2013 (του ισχύοντος Κ.Φ.Ε. ), το εισόδημα των ανήλικων τέκνων προστίθεται στα εισοδήματα και φορολογείται στο όνομα του του συζύγου, ο οποίος θεωρείται κατ` αρχήν υπόχρεος για την υποβολή της δήλωσης (πατέρα), ή του γονέα με τον οποίο συνοικούν όταν βρίσκονται σε διάσταση ή του γονέα που ασκεί τη γονική μέριμνα όταν είναι διαζευγμένοι.
Επισημαίνεται ότι τα ανωτέρω δεν εφαρμόζονται και το ανήλικο τέκνο υπέχει δική του φορολογική υποχρέωση στις ακόλουθες δύο περιπτώσεις:
α) όταν αποκτά εισόδημα από την εργασία του (εργασιακή σχέση),
β) όταν αποκτά εισόδημα από συντάξεις, λόγω θανάτου του πατέρα ή της μητέρας του.
Στις περιπτώσεις αυτές τα ανήλικα τέκνα θα πρέπει να αποκτήσουν απαραιτήτως δικό τους ΑΦΜ πριν την υποβολή της φορολογικής δήλωσης, η οποία υποβάλλεται από τα ίδια ή από τους γονείς τους για λογαριασμό τους.
3. Πως φορολογείται το εισόδημα των ενήλικων εξαρτώμενων τέκνων και λοιπών ενήλικων εξαρτώμενων μελών
Σε όλες τις περιπτώσεις ενηλίκων εξαρτώμενων τέκνων που αναφέρθηκαν στην ανωτέρω παρ.1 (σπουδαστές άγαμοι έως 25 ετών και με εισόδημα που δεν υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ, άγαμα άνεργα τέκνα έως 25 και με εισόδημα επίσης που δεν υπερβαίνει το ποσό των 3.000 ευρώ κ.τ.λ) και λοιπών εξαρτώμενων μελών, για τα τυχόν εισοδήματά τους του φορολογικού έτους 2017 (από περιστασιακή εργασία, από μισθώματα, κεφάλαιο κ.λπ) θα πρέπει να υποβάλλουν δική τους φορολογικής δήλωση, δηλώνοντας ταυτόχρονα φιλοξενούμενοι του πατέρα τους στον πίνακα 6 (κωδ. 092) ή της μητέρας τους ή του παιδιού τους αν είναι ανιόντες κ.λπ.
Παράδειγμα:
Φοιτητής, 22 ετών, άγαμος, σπουδάζει στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατά τη διάρκεια των θερινών διακοπών του το καλοκαίρι του 2017 εργάστηκε ως σερβιτόρος και απέκτησε εισόδημα 2.700 ευρώ. Στην εν λόγω περίπτωση θεωρείται εξαρτώμενο μέλος, ο πατέρας του δύναται να τον συμπεριλάβει στη δήλωσή του στον πίνακα 8 ως εξαρτώμενο μέλος, όμως παράλληλα θα πρέπει να υποβάλλει δική του ξεχωριστή δήλωση και να δηλώσει τα 2.700 ευρώ ως εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες στον πίνακα 4Α (κωδ. 301) καθώς επίσης και να δηλωθεί ως φιλοξενούμενος του πατέρα του στον πίνακα 6 (κωδ. 092).
4. Μη εξαρτώμενα μέλη
Πρόκειται για τις περιπτώσεις που δεν υπάρχουν οι προαναφερόμενες προϋποθέσεις του άρθρου 11 του Κ.Φ.Ε. (ν.4172/2013), είτε του εισοδήματος (αποκτά εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ή 6.000 ευρώ κατά περίπτωση) είτε της αναπηρίας (αναπηρία μικρότερη των 67%) είτε της συνοίκησης (δεν συνοικεί με τον φορολογούμενο) κ.λπ.
Παραδείγματα:
– Άγαμος φοιτητής, 24 ετών, με ετήσιο εισόδημα 3.200 ευρώ.
– Άγαμος αδελφός που φιλοξενείται από τον αδελφό του, με αναπηρία 60% και με ετήσιο εισόδημα 5.000 ευρώ.
– Υπερήλικας πατέρας που φιλοξενείται από το υιό του με ετήσιο εισόδημα από τη σύνταξή του 7.500 ευρώ.
Σε όλες τις ανωτέρω περιπτώσεις, επειδή λείπουν οι προϋποθέσεις που θέτουν οι διατάξεις του άρθρου 11 του Κ.Φ.Ε.(ν.4172/2013), τα εν λόγω πρόσωπα δεν θεωρούνται εξαρτώμενα μέλη και κατά συνέπεια ο φορολογούμενος που τα φιλοξενεί δεν έχει καμία φορολογική έκπτωση, τα δε ίδια υπέχουν δική τους φορολογική υποχρέωση να υποβάλλουν σχετική δήλωση και να καταβάλλουν το φόρο που τους αναλογεί.
Πηγές:
Άρθρα 11, 12, 15, 16, 17, 18, 19, 29 και 67 ν.4172/2013, ΕΔΥΟ ΠΟΛ.1044/14.2.1989, έγγ. 1025261/377/2016, ΕΔΥΟ ΠΟΛ.19/1985.
Του Φώτη Τσιατούρα
Φοροτεχνικού, συγγραφέα
τ. επόπτη Π.Ε.Κ. Αθηνών