Μία ιδιαίτερη κατηγορία φορολογουμένων αποτελούν οι (φορολογικοί) κάτοικοι εξωτερικού. Οι κάτοικοι εξωτερικού φορολογούνται κατ’ αρχήν μόνο για το εισόδημα που αποκτούν στην Ελλάδα. Αναφερόμενοι σε εισόδημα εννοούμε πραγματικό εισόδημα, φορολογούμενο με οποιονδήποτε τρόπο (π.χ. βάσει κλίμακας ή αυτοτελώς) ή απαλλασσόμενο.
Στην περίπτωση που αποκτούν πραγματικό εισόδημα, θα ενεργοποιηθούν για αυτούς και οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, αλλά όχι και οι αντικειμενικές δαπάνες διαβίωσης οι οποίες δεν ισχύουν σε καμία περίπτωση για αυτούς. Πέρα τούτου εάν δεν αποκτούν πραγματικό εισόδημα στην Ελλάδα, δεν ισχύουν ούτε οι δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων και κατά συνέπεια δεν έχουν υποχρέωση υποβολής και φορολογικής δήλωσης.
Στην περίπτωση που προκύπτει διαφορά τεκμαρτού και πραγματικού εισοδήματος και προκειμένου να καλυφθεί η διαφορά αυτή, πέραν των δυνατοτήτων που παρέχονται σε όλους τους φορολογούμενους (π.χ. δάνεια, γονικές παροχές, ανάλωση κεφαλαίου κλπ.) έχουν τη δυνατότητα κάλυψης της διαφοράς με εισαγωγή συναλλάγματος για το οποίο δεν απαιτείται δικαιολόγηση της απόκτησής του.
Όσον αφορά τον τρόπο φορολόγησης του εισοδήματός τους, ισχύει η ίδια κλίμακα ανά κατηγορία εισοδήματος που ισχύει και για τους κατοίκους Ελλάδας, με τη διαφορά ότι δεν δικαιούνται τις μειώσεις φόρου των άρθρων 16 έως 19 του ΚΦΕ, εκτός εάν διατηρούν τη φορολογική τους κατοικία σε άλλο κράτος – μέλος της Ε.Ε. ή του Ε.Ο.Χ. και,
α) τουλάχιστον το ενενήντα τοις εκατό (90%) του παγκόσμιου εισοδήματός τους αποκτάται στην Ελλάδα ή
β) αποδεικνύουν ότι το φορολογητέο εισόδημά τους είναι τόσο χαμηλό ώστε θα δικαιούνταν της μείωσης του φόρου δυνάμει της φορολογικής νομοθεσίας του κράτους της κατοικίας τους.
Για την εφαρμογή της περ. α’ απαιτείται βεβαίωση της αλλοδαπής φορολογικής Αρχής για το συνολικό εισόδημά τους και για το εισόδημα που απέκτησαν στην Ελλάδα. Για την εφαρμογή της περ. β’ απαιτείται βεβαίωση της αλλοδαπής φορολογικής Αρχής, από την οποία να προκύπτει ότι το φορολογητέο εισόδημα των εν λόγω φυσικών προσώπων στο κράτος κατοικίας τους είναι τόσο χαμηλό που ενώ θα δικαιούνταν της μείωσης του φόρου δυνάμει ,της φορολογικής τους νομοθεσίας, δεν επωφελούνται αυτής (σχετ. οι C-39/2010, C-169/2003 και C-279/1993 αποφάσεις του ΔΕΕ).[1]
Όσον αφορά τους φορολογούμενους που μετοίκησαν στο εξωτερικό εντός του 2015 θα πρέπει να ακολουθήσουν την προβλεπόμενη από την ΠΟΛ. 1058/2015 διαδικασία, προκειμένου να αναγνωριστούν ως κάτοικοι εξωτερικού από την Ελληνική φορολογική διοίκηση. Η διαδικασία αυτή είναι η εξής:
- Υποβάλλουν το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Μαρτίου, δηλαδή για εφέτος μέχρι την 10/3/2016 στο Τμήμα ή Γραφείο Συμμόρφωσης & Σχέσεων με τους Φορολογουμένους της Δ.Ο.Υ. (πρώην μητρώο) όπου είναι υπόχρεοι υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος ως φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας:
– αίτηση (έντυπο Μ0) με συνημμένα τα έντυπα Μ1 και Μ7 συμπληρωμένα, όπως ορίζουν οι κείμενες διατάξεις, καθώς και
– έγγραφη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής τους, για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου τους στην Ελλάδα.
- Προσκομίζουν το αργότερο έως την τελευταία εργάσιμη ημέρα του πρώτου δεκαήμερου του μηνός Σεπτεμβρίου δηλαδή έως την 9/9/2016 στο παραπάνω Τμήμα ή Γραφείο της Δ.Ο.Υ.:
– Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από την αρμόδια φορολογική αρχή του κράτους όπου δηλώνουν φορολογικοί κάτοικοι, από την οποία να προκύπτει ότι είναι φορολογικοί κάτοικοι αυτού του κράτους.
– Εάν οι φορολογούμενοι έχουν εγκατασταθεί σε κράτος με το οποίο υφίσταται ΣΑΔΦΕ (Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας Εισοδήματος) και εφόσον αποκτούν εισόδημα στη χώρα μας, μπορούν να προσκομίσουν, αντί της βεβαίωσης:
α) την προβλεπόμενη Αίτηση για την Εφαρμογή της ΣΑΔΦΕ όπου είναι ενσωματωμένο το πιστοποιητικό φορολογικής κατοικίας (δίγλωσσα έντυπα) ή
β) αντίγραφο της εκκαθάρισης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος που υπέβαλαν στο άλλο κράτος ή
γ) ελλείψει εκκαθάρισης, αντίγραφο της σχετικής δήλωσης φορολογίας εισοδήματός τους.
δ) Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η προσκόμιση κάποιων από τα ανωτέρω δικαιολογητικά από την αρμόδια φορολογική αρχή, τότε απαιτείται βεβαίωση από οποιαδήποτε άλλη δημόσια ή δημοτική ή άλλη αναγνωρισμένη αρχή με την οποία θα αποδεικνύεται ο ισχυρός δεσμός (κέντρο ζωτικών συμφερόντων) του φυσικού προσώπου με το άλλο κράτος.
Η εμπρόθεσμη υποβολή όλων των παραπάνω εγγράφων δε σημαίνει την αυτόματη αποδοχή του αιτήματος από τις φορολογικές αρχές. Απλά είναι απαραίτητα προκειμένου να εξεταστεί εάν ο φορολογούμενος πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται για να χαρακτηριστεί κάτοικος εξωτερικού. Δηλαδή να εξεταστεί πέρα της διαμονής του παραπάνω προσώπου στο εξωτερικό, κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να εξακολουθεί να αποτελεί το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, βάσει των προσωπικών, οικονομικών ή κοινωνικών του δεσμών.
Εφόσον τελικά ο φορολογούμενος θεωρηθεί φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, καταχωρούνται από τη Δ.Ο.Υ. στο υποσύστημα Μητρώου οι σχετικές μεταβολές. Η βεβαίωση μεταβολής αποστέλλεται από το Τμήμα ή Γραφείο Διοικητικής & Μηχανογραφικής Υποστήριξης της Δ.Ο.Υ., ταχυδρομικώς, στο φορολογικό εκπρόσωπο. Ο φορολογούμενος, εφόσον είναι υπόχρεος σε υποβολή δήλωσης φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα, δύναται να την υποβάλει ως φορολογικός κάτοικος εξωτερικού το αργότερο μέχρι τη λήξη του φορολογικού έτους που ακολουθεί το έτος αναχώρησης (π.χ. όσοι μετέβαλαν τη φορολογική τους κατοικία για το φορολογικό έτος 2015 μπορούν να υποβάλουν δήλωση φορολογίας εισοδήματος στην Ελλάδα το αργότερο έως τις 31.12.2016).
Σε περίπτωση που δεν γίνει δεκτό το αίτημά του, θα πρέπει να υποβάλλει φορολογική δήλωση ως κάτοικος Ελλάδας, για το παγκόσμιο εισόδημά του, ενώ εφόσον θα έχει παρέλθει η προβλεπόμενη προθεσμία υποβολής της φορολογικής δήλωσης για τους κατοίκους Ελλάδας, θα επιβληθούν και οι προβλεπόμενες από τον ΚΦΔ κυρώσεις.
Βαγγέλης Μιχελινάκης
Λογιστής Φοροτεχνικός, Σύμβουλος επιχειρήσεων
[1] ΠΟΛ. 1088/2015